Choroby jęczmienia jarego

01.07.2024

Jęczmień jary zaliczany jest do zbóż o krótkim okresie wegetacji, dlatego też jego podatność na działanie patogenów jest nieco mniejsza w porównaniu do pozostałych gatunków zbóż.

Jednak sama ochrona jęczmienia jarego przed chorobami jest tak samo ważna, jak w przypadku innych zbóż. Które z nich mogą powodować największe straty w plonach?

Choroby jęczmienia jarego

Na obszarach, na których uprawom jęczmienia jarego zagrażają choroby, klucz do sukcesu stanowi jak najwcześniejsze ich wykrycie i skuteczne zwalczanie. Do najczęściej spotykanych chorób jęczmienia jarego należy mączniak prawdziwy zbóż i traw, rynchosporioza zbóż, plamistość siatkowa oraz rdza jęczmienia. Choroby jęczmienia jarego najczęściej przenoszone są przez zainfekowany materiał siewny, pozostawione na polu resztki pożniwne oraz przez niektóre gatunki chwastów.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw

Mączniak prawdziwy zbóż i traw (Blumeria graminis) jest często spotykaną chorobą jęczmienia jarego, której głównym objawem jest obecność białego, mączystego nalotu grzybni na całej górnej powierzchni liści. Sprawca choroby może infekować rośliny w szerokim zakresie temperatur (od 5 do 30°C) i wilgotności (od 50 do 100%). Próg szkodliwości w przypadku mączniaka prawdziwego zbóż i traw w uprawie jęczmienia jarego w fazie krzewienia stanowi 25-35% roślin z pierwszymi objawami porażenia, a w fazie strzelania w źdźbło – 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia. W przypadku tej choroby jęczmienia jarego przy dużym nasileniu straty często sięgają nawet 35%. Dlatego warto zapobiegawczo zastosować Kendo 50 EW, który dodatkowo ogranicza występowanie plamistości siatkowej liści jęczmienia, rdzy jęczmienia czy też rynchosporiozy zbóż. Środek ten można także zastosować w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby, od początku fazy strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia (BBCH 30-59).

Mączniak prawdziwy zbóż i traw (Blumeria graminis) jest często spotykaną chorobą jęczmienia jarego, której głównym objawem jest obecność białego, mączystego nalotu grzybni na całej górnej powierzchni liści. Sprawca choroby może infekować rośliny w szerokim zakresie temperatur (od 5 do 30°C) i wilgotności (od 50 do 100%). Próg szkodliwości w przypadku mączniaka prawdziwego zbóż i traw w uprawie jęczmienia jarego w fazie krzewienia stanowi 25-35% roślin z pierwszymi objawami porażenia, a w fazie strzelania w źdźbło – 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia. W przypadku tej choroby jęczmienia jarego przy dużym nasileniu straty często sięgają nawet 35%. Dlatego warto zapobiegawczo zastosować Kendo 50 EW, który dodatkowo ogranicza występowanie plamistości siatkowej liści jęczmienia, rdzy jęczmienia czy też rynchosporiozy zbóż. Środek ten można także zastosować w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby, od początku fazy strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia (BBCH 30-59).

Rynchosporioza zbóż w uprawie jęczmienia jarego

Rynchosporioza zbóż (Rhynchosporium secalis) szczególnie dobrze rozwija się przy utrzymujących się okresach chłodu (temperatury rzędu 10-20°C) i wysokiej wilgotności powietrza (na poziomie ok. 80%). Choroba poraża głównie liście i pochwy liściowe jęczmienia, a do jej głównych objawów zalicza się obecność owalnych, soczewkowatych plam barwy żółtej lub brązowej, które z czasem stają się bladoszare. Porażenie nasady liści prowadzi w konsekwencji do zamierania całych blaszek liściowych. Próg ekonomicznej szkodliwości dla jęczmienia jarego zarówno w fazie krzewienia, jak również w fazie strzelania w źdźbło stanowi 15-20% powierzchni liści z objawami chorobowymi. Straty w plonach powodowane przez rynchosporiozę zbóż najczęściej wynoszą ok. 10%, jednak przy dużym nasileniu choroby mogą sięgać nawet 30%.

Plamistość siatkowa jęczmienia jarego

Uprawom jęczmienia we wszystkich fazach rozwojowych zagraża także plamistość siatkowa jęczmienia (Pyrenophora teres). Szczególne straty w plonach powoduje w latach z dużą ilością opadów. Objawy choroby widoczne są zwłaszcza na liściach i pochwach liściowych, jednak można je zaobserwować również na źdźbłach i kłosach. Dzieli się je na dwa typy:
• plamy – długie nekrotyczne, owalne i brązowe plamy,
• siatki – nieregularne plamy barwy brązowej o siatkowatym wzorze.
Próg szkodliwości w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło stanowi 15-20% powierzchni liści z objawami choroby. Plamistość siatkowa jęczmienia podobnie, jak pozostałe choroby jęczmienia ozimego prowadzi do znacznej obniżki plonu ziarna, pogarszając jednocześnie jego jakość. Straty w plonach powodowane przez nią mogą sięgać nawet 25%.

Rdza jęczmienia

Rdza jęczmienia (Puccinia hordei) jest trudną do zlokalizowania w uprawie jęczmienia jarego chorobą. Jej charakterystycznym objawem jest obecność małych i słabo widocznych gołym okiem skupisk drobnych grudek barwy brązowej, które pojawiają się na całej powierzchni liści. Grzyb odpowiedzialny jest za zahamowanie wzrostu i dalsze usychanie zbóż. Próg szkodliwości dla rdzy w jęczmieniu jarym w fazie krzewienia stanowi 10-15% liści z pierwszymi objawami porażenia, a w fazie strzelania w źdźbło – 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia. Straty w plonie zboża przy zwiększonym nasileniu patogena często dochodzą do nawet 30%. Zarówno plamistość siatkowa, jak i rdza jęczmienia to choroby jęczmienia jarego, które nie występują na plantacjach pozostałych gatunkach zbóż.

Zapobieganie rozwojowi chorób jęczmienia jarego

Wcześniejsze staranne przyoranie resztek pożniwnych, w których bardzo często zimują sprawcy chorób oraz regulacja stosunków powietrzno-wodnych gleb są ważnymi zabiegami profilaktycznymi mającymi na celu zapobieganie infekcjom powodowanym przez sprawców poszczególnych chorób. Podstawową czynnością w zapobieganiu rozwojowi chorób w uprawie jęczmienia jarego jest jednak zakup zdrowego, kwalifikowanego i dobrze zaprawionego materiału siewnego. Warto wspomnieć, że właściwie zaprawione ziarno zapewnia nie tylko skuteczną ochronę przed chorobami, ale również lepszy wzrost początkowy jęczmienia.
Ważnym krokiem do skutecznego zapobiegania występowaniu chorób jęczmienia jarego jest również sam wybór odpowiedniej odmiany. Przy wyborze odmian jęczmienia jarego oprócz przydatności do uprawy na danym stanowisku uwagę należy zwracać również na ich odporność na choroby grzybowe. Wpływ na zdrowotność jęczmienia jarego ma także siew odmian w optymalnych dla nich terminach oraz zrównoważone nawożenie azotowe.

Jak skutecznie zwalczać choroby jęczmienia jarego?

Jęczmień jary wymaga przeprowadzania regularnych lustracji, aby jak najszybciej można było zareagować na pojawienie się choroby w łanie oraz jak najszybciej rozpocząć skuteczną ochronę plantacji. Warto pamiętać, że o wiele lepsze korzyści można uzyskać, stosując środki chemiczne prewencyjnie, aby nie doszło do rozwoju groźnych dla jęczmienia chorób. Stosowanie chemicznej ochrony roślin przy użyciu fungicydów interwencyjnie w momencie zaobserwowania pierwszych objawów chorobowych na roślinach jęczmienia jarego ma za zadanie przeciwdziałanie dalszemu rozwojowi infekcji, jednak uszkodzeń, jakim uległy tkanki roślin w wyniku obecności patogenu nie da się już cofnąć. W zależności od fazy rozwojowej, w której zaobserwowane zostały objawy powyższych chorób, warto zastosować:

• oparty na tebukonazolu preparat Toledo Extra 430 SC – do stosowania od fazy zakończenia krzewienia do fazy 2 kolanka (BBCH 29-32) i od początku fazy kłoszenia do początku fazy kwitnienia (BBCH 51-60);
• oparty na tiofanacie metylowym preparat Topsin M 500 SC – przeznaczony do stosowania zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów chorób od początku fazy strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia;
• oparty na dwóch substancjach czynnych – tiofanacie metylowym i tetrakonazolu – preparat Yamato 303 SE, który zarejestrowany jest do stosowania w jęczmieniu jarym zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów chorób od początku fazy strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia (BBCH 30-59).
Oczywiście, przed zastosowaniem fungicydów należy zapoznać się z treścią etykiety, która dołączona jest do każdego środka.