Szkodniki ziemniaków

01.07.2024

Ziemniaki atakowane są przez wiele grup szkodników uszkadzających zarówno części nadziemne, jak również bulwy. Szczególnie niebezpieczne są polifagiczne larwy. Z kolei formy dorosłe szkodników zazwyczaj nie powodują uszkodzeń ziemniaka, jednak odpowiadają za reprodukcję poszczególnych gatunków. Jakie szkodniki ziemniaka powodują największe straty w plonach i jak z nimi skutecznie walczyć?

Groźne szkodniki ziemniaków

Do najgroźniejszych szkodników ziemniaków należy stonka ziemniaczana żerująca na nadziemnych częściach roślin oraz rolnice, drutowce, pędraki oraz nicienie żerujące w glebie. Obecność tych szkodników na plantacjach ziemniaków bardzo często wiąże się z poważnymi stratami związanymi ze spadkiem wielkości oraz jakości plonów. Rolnice, drutowce, pędraki oraz nicienie atakują przede wszystkim bulwy ziemniaków, wpływając bezpośrednio na jakość plonu handlowego. Z kolei stonka ziemniaczana żerując na liściach ogranicza ich powierzchnię asymilacyjną, co powoduje zahamowanie procesów fotosyntezy, powodując w ten sposób ubytki w plonach.

Stonka ziemniaczana – groźny szkodnik ziemniaka

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) to ciepłolubny szkodnik ziemianka, który najlepiej rozwija się w zakresie temperatur od 18 do 26°C. Chrząszcze stonki ziemniaczanej osiągają długość ciała ok. 10 mm, które jest barwy żółtej lub pomarańczowej z czarnymi paskami na pokrywach oraz czarnymi plamami na przedpleczu. Z kolei długość ciała larw dochodzi do 15 mm i jest barwy czerwonej, z wyjątkiem czarnych nóg oraz tarczki grzbietowej i brodawek na bokach ciała. Natomiast poczwarka stonki ziemniaczanej ma ciało długości do 10 mm barwy pomarańczowej. Chrząszcze stonki ziemniaczanej wiosną, po ogrzaniu się gleby do temperatury 15°C pojawiają się na powierzchni, składając jaja barwy żółtej na spodniej stronie liści ziemniaka. Larwy L4 schodzą do gleby i tam też następuje ich przepoczwarczenie. Po ok. 3 tygodniach zaobserwować można chrząszcze letniego pokolenia, które masowo pojawiają się na przełomie lipca i sierpnia. Pod koniec lata chrząszcze schodzą do gleby, gdzie przygotowują się do zimowania.

Szkodliwość stonki ziemniaczanej

Największe szkody powodują chrząszcze zimowe po opuszczeniu gleby wiosną i jeszcze przed składaniem jaj oraz larwy znajdujące się w stadium L3 i L4, a także chrząszcze pokolenia letniego. Ich szkodliwość polega na uszkadzaniu blaszki liściowej oraz obgryzaniu pędów bocznych oraz łodyg, a w skrajnych przypadkach również bulw. Te szkodniki ziemniaków są niezwykle żarłoczne i mają skłonność do szybkiego namnażania.

Ponadto są odporne na stresy biotyczne i abiotyczne. Największe szkody w uprawie ziemniaków może powodować od czerwca do sierpnia. W skrajnych przypadkach straty spowodowane obecnością stonki ziemniaczanej mogą przekroczyć nawet 80% wielkości plonu. W przypadku stonki ziemniaczanej próg szkodliwości stanowią 1–2 zimujące chrząszcze na 25 roślin wczesnych odmian ziemniaka, 10 złóż jaj na 10 roślin lub średnio 15 larw na jednej roślinie.

Szkodniki glebowe ziemniaka – rolnice

Rolnice (Lepidoptera) są motylami nocnymi należącymi do rodziny sówkowatych, które w ciągu dnia kryją się w ziemi lub pomiędzy roślinami. Długość ciała gąsienic wynosi od 3 do 6 cm. Ciało barwy szarej lub brązowej ma 8 par odnóży. W przypadku zagrożenia gąsienice zwijają się w charakterystyczny kłębek. Szkodliwość rolnic wynika przede wszystkim z ogromnej żarłoczności larw oraz dużej płodności samic. Samice składają jaja na glebie lub na dolnych częściach roślin. Rozwojowi rolnic sprzyjają susze oraz wysokie temperatury w czasie lotu motyli, składania jaj i wylęgu gąsienic.

Najmłodsze gąsienice żerują na nadziemnych częściach roślin, natomiast starsze gąsienice podgryzają i uszkadzają bulwy ziemniaka. Objawami obecności rolnic są uszkodzone bulwy ziemniaka, które najczęściej mają wygryzione duże rany oraz uszkodzone pędy, które są przez nie objadane. Wiele z nich zostaje podciętych u nasady. Żer gąsienic obserwuje się zarówno w lecie, jak również jesienią. Szkodliwe gatunki rolnic, które występują na plantacjach ziemniaka to m.in. rolnica zbożówka, rolnica gwoździówka oraz rolnica czopówka. Próg ekonomicznej szkodliwości w przypadku rolnic w uprawie ziemniaka stanowi 6 gąsienic na 1 m² powierzchni.

Drutowce na plantacjach ziemniaków

Drutowce to larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych (Elateridae). Te szkodniki ziemniaka spotkać można najczęściej na stanowiskach żyznych, zasobnych w próchnicę o pH zbliżonym do obojętnego. Drutowce osiągają długość 25 mm. Ich rozwój odbywa się w glebie i trwa od 4 do 5 lat. Larwy drutowców wyróżnia twardy pancerz, który jest barwy żółtobrązowej. Są one wydłużone oraz cylindryczne. Największą szkodliwością drutowce charakteryzują się w 3 lub 4 roku rozwoju. Ich szkodliwość na plantacjach ziemniaków polega na tworzeniu wżerów w bulwach, przez co nie nadają się one do wykorzystania w przemyśle spożywczym oraz do spożycia. W wyniku działalności drutowców obniżeniu ulega również zdolność przechowalnicza ziemniaków. Największe straty ze strony sprężykowatych w uprawie ziemniaków powodują: osiewnik ciemny, osiewnik rolowiec, osiewnik skitowiec oraz zaciosek kruszcowy. Próg szkodliwości w przypadku drutowców wynosi od 11 do 20 larw na powierzchni 1 m².

Pędraki – groźne szkodniki ziemniaków

Pędraki to formy larwalne chrabąszczy (Melolonthinae). Formą zimującą chrabąszczy są pędraki i dorosłe chrząszcze, a miejscem ich zimowania jest podłoże na głębokości do nawet 1 m. Samice chrabąszczy składają jaja do gleby. Ciało pędraków jest barwy białej i zwinięte w kształt litery „U”. Larwy mają 3 pary nóg tułowiowych, które umożliwiają im sprawne poruszanie się. Ich cykl rozwojowy trwa do nawet 4 lat. Dorosłe pędraki mają ciało długości ok. 60 mm. Początkowo żyją one w warstwie próchnicznej i odżywiają rozkładającymi się częściami roślin. W drugim roku te szkodniki ziemniaków żerują pojedynczo na częściach podziemnych roślin. Czwarty rok jest rokiem przepoczwarczenia.

Larwy największą szkodliwością wykazują się pomiędzy 3 a 4 rokiem, zwłaszcza wiosną oraz w maju i w czerwcu. W czwartym roku następuje przepoczwarczenie. Następnie w sierpniu z poczwarki wychodzi dorosły chrabąszcz, który pozostaje w podłożu aż do wiosny. Formy dorosłe pojawiają się w maju. Objawami żerowania pędraków są nieregularne korytarze w bulwach. Często larwy skrywają się wewnątrz miąższu, uszkadzając bulwy. Uszkodzone bulwy uniemożliwiają ich wykorzystanie w przemyśle spożywczym oraz nie nadają się do spożycia. Do powodujących straty chrabąszczy należy m.in. chrabąszcz kasztanowiec oraz chrabąszcz majowy. Próg szkodliwości dla pędraków wynosi od 3 do 6 larw na powierzchni 1 m².

Nicienie w uprawie ziemniaków – mątwik ziemniaczany

Groźnym szkodnikiem ziemniaka jest mątwik ziemniaczany, który jest przedstawicielem nicieni (Nematoda). W przypadku mątwika występuje dymorfizm płciowy. Stadium szkodliwym są formy dorosłe oraz larwy i nimfy. Jaja szkodnika pozostają wewnątrz samic, które następnie obumierają, zamieniając się w cysty. Jaja znajdujące się w nich mogą przetrwać w podłożu przez okres nawet kilku lat. Przy odpowiedniej temperaturze (5-10°C) i wilgotności pojawiają się larwy, które wnikają do korzeni roślin, gdzie odbywa się ich cykl rozwojowy. Objawami obecności mątwika jest spowolniony wzrost roślin. Z kolei pędy, które uległy porażeniu stają się krótkie i cienkie. Liście roślin zaczynają natomiast żółknąć, a na bulwach widoczne są cysty, które przenoszone są wraz z materiałem sadzeniakowym, sprzętem rolniczym, wodą oraz wiatrem. Duża liczebność mątwika z glebie może powodować znaczne obniżki plonu bulw. Próg ekonomicznej szkodliwości dla tego szkodniki ziemniaka wynosi do 10 jaj z żywymi larwami w 1 g gleby.

Niszczyk ziemniaczak – groźny nicień w uprawie ziemniaków

Niszczyk ziemniaczak (Ditylenchus destructor) to groźny szkodnik ziemianka, który w podłożu może występować zarówno w postaci jaj, jak również osobników młodocianych oraz form dorosłych. W każdym ze stadiów może przezimować, żerując na resztkach roślinnych lub pozostawionych na polu bulwach, a następnie poprzez zranienia może przedostać się do młodych bulw. Źródło infekcji stanowią więc chore sadzeniaki oraz resztki roślinne. Objawy porażenia nicieniem zaobserwować można przede wszystkim na bulwach, a niekiedy również na stolonach oraz na podziemnych częściach pędów. Porażone rośliny są znacznie słabsze oraz szybko obumierają. Objawy szczególnie widoczne stają się późną jesienią, a także wiosną. Z czasem w miejscu żerowania pojawiają się plamki barwy szarobrunatnej, które mogą zająć nawet całą powierzchnię bulwy. Straty w plonie powodowane przez tego szkodnika ziemniaka mogą osiągnąć nawet 40%.

Mszyce w uprawie ziemniaków

Mszyce największe szkody mogą powodować w uprawie sadzeniaków oraz na plantacjach nasiennych. Te szkodniki ziemniaków mogą występować przez cały okres wegetacji. Szkodliwość mszyc może być bezpośrednia lub pośrednia. Szkodliwość bezpośrednia polega na wysysaniu soków roślinnych i wprowadzaniu do roślin niekorzystnych enzymów, powodując deformacje i zniekształcenia liści ziemniaków. Z kolei szkodliwość pośrednia polega na przenoszeniu groźnych chorób wirusowych, w tym wirusa Y ziemniaka oraz wirusa liściozwoju ziemniaka. Najgroźniejsza w uprawie ziemniaków jest mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana.

Sposoby zapobiegania rozwojowi szkodników w uprawie ziemniaków

1. Jednym ze sposobów zapobiegania rozwojowi szkodników glebowych jest płodozmian. Stosowanie 4 letniej przerwy w uprawie ziemniaków na tym samym polu ogranicza możliwość rozwoju wielu agrofagów.
2. Warto również uprawiać gatunki ograniczające rozwój szkodników, do których należy m.in. gorczyca. Jej wydzieliny korzeniowe ograniczają rozwój szkodników glebowych.
3. Duże znaczenie odgrywa również dobór odpowiednich odmian ziemniaków w mniejszym stopniu podatnych na uszkodzenia powodowane działalnością szkodników glebowych.
4. Szkodniki ziemniaków można ograniczyć, stosując nicienie owadobójcze z rodzaju Heterorhabditis, a także Steinernema.
5. Duże znacznie odgrywa również regulacja zachwaszczenia. Chwasty stanowią bowiem pożywienie dla niektórych szkodników glebowych. Ważne jest również zaprawianie materiału sadzeniakowego.

Mospilan 20 SP – skuteczny środek na szkodniki ziemniaków

Polecanym środkiem owadobójczym do zwalczania szkodników ziemniaków jest Mospilan 20 SP, który zapewnia skuteczną i długotrwałą ochronę bez konieczności stosowania substancji pomocniczych. Substancją aktywną środka jest acetamipryd, będący związkiem z grupy pochodnych neonikotynoidów o działaniu selektywnym. Środek ten na roślinie działa powierzchniowo, systemicznie i wgłębnie, zapewniając skuteczną ochronę przed zmywaniem. Systemiczne działanie umożliwia wykorzystanie preparatu również przeciwko stadiom szkodników, których miejscem żerowania są trudno dostępne wnętrza łodyg, pędów oraz liści. Zaletą Mospilanu 20 SP jest również szybki czas działania. Środek ten zabija organizmy szkodliwe już po kilku godzinach od momentu zastosowania, natomiast żerowanie szkodników zostaje zatrzymane bezpośrednio po jego aplikacji.